Hammamizade İsmail Dede Efendi

İsmail Dede Efendi

 9 Ocak 1778'de İstanbul'da doğdu.

Babası, geçimini hamam işletmeciliğiyle sağladığı için, İsmail Efendi, Hammâmîzade adıyla tanındı.

 İlköğrenimini okuduğu okulda, sesinin güzelliği ile tanındı ve ilahicibaşı oldu.

Anadolu Kesedarı Uncuzade Mehmed Efendi'den müzik eğitimi aldı;

daha sonra Yenikapı Mevlevihanesi'nde zamanın değerli müzik ustası Şeyh Ali Nutkî Dede'nin derslerine devam etti.

Ney üflemeyi, Abdülbâki Nâsır Dede'den öğrendi.

 1798'de Muhasebe Kalemi'ndeki görevinden ayrılarak tekkede çileye girmeye karar verdi.

Çilesi sırasında bestelediği, "Zülfündedir benim baht-ı siyahım" dizesiyle başlayan buselik şarkı,

İstanbul'un müzikle ilgili çevrelerinde bestecisinin adı üstünde büyük merak uyandırdı.

Ünü kısa sürede bütün kente yayılan şarkı sarayda da okundu.

Kendisi de besteci olan III. Selim, şarkının çile doldurmakta olan genç bir Mevlevi dervişi tarafından bestelendiğini öğrenince,

onu saraya çağırtarak yapıtı bir kez de kendisinden dinledi ve onu hemen saray hanendeleri arasına almak istedi.

Padişahın sürekli ilgilenmesinin etkisiyle, üç yıllık çilesinin son yılı Nutkî Dede tarafından bağışlandı.

 1799'da çilesini doldurunca Dede ünvanını aldı.

İkinci eseri olan Hicaz Nakış büyük yankı uyandırdı.

Yeniden saraya çağrıldı, bundan sonra haftada iki gün, padişah huzurunda düzenlenen küme fasıllarına hanende olarak katılmaya başladı.

1802'de Saraydan bir hanımla evlendi.

 İsmail Dede, sanatını geliştirmesine yardımcı olan III. Selim'in 1808'de tahttan indirilerek öldürülmesini izleyen IV. Mustafa'nın,

bir yıllık padişahlığı sırasında müzik toplantılarına son verildiği için Saraydan uzaklaştı.

 II. Mahmud'un siyasal karışıklığı gidermesinden sonra yeniden saraya alındı.

Önce musâhib-i şehriyârî, sonra sermüezzin olduğu bu yıllar, sanat yaşamının en parlak, en verimli dönemi oldu.

 İsmail Dede, Abdülmecid zamanında da Saraydaki yerini korudu.

 1839'da bestelediği Ferahfeza Ayin'nden sonra bestecilik yaşamında görece bir durgunluk göze çarpar.

Kendi sözleri, davranışları göz önüne alınırsa, Abdülmecid sarayını çok yadırgamıştır.

Saraydaki havanın birdenbire "alafrangalaşması",

Batı müziği zevkiyle yetişen yeni padişah zamanında Türk müziğinin, saraydaki varlığını eskisinden farklı olarak ancak

resmi bir ilgiyle sürdürür hale gelmesi, Dede'nin bu çevreden uzaklaşmasına yol açtı.

 Öğrencileri Mutafzade Ahmed ve Dellâlzade İsmail Efendi ile birlikte padişahtan izin isteyip Hac'a gitmeye karar verdi.

Hicaz'da hacı olduktan sonra yakalandığı kolera nedeniyle öldü.

Mezarı Mekke'dedir.

 Başlıca eserleri arasında:

Ayin'ler, sabâ, nevâ, bestenigâr, sabâbuselik, hüzzam, ısfahan (kayıp),

ferahfeza makamlarında; Takım'lar, sultanîyegâh, arazbar, bestenîgâr, nevâ, ırak, sabâbeselik,

hicazbuselik, hisarbuselik, evcbuselik, rast-ı cedid, ferahfeza makamlarında; Takım'lar (Kömürcüzade Mehmed Efendi ile) neveser,

pesendide, şevkefza makamlarında; Buselik Takım (Dellâlzade İsmail Efendi ile); Ferahnâk Takım (Şakir Ağa ile)

; Mâhûr Takım (Eyyubî Mehmed Bey ile); Rast Kâr-ı Natık, Rast Kâr-ı Nev; 70'e yakın Peşrev;

Kâr, beste, ağır semai, yürük semai, şarkı, durak, tevşih, ilahi formlarında yapıtlar gelir.

 Aşağıdaki resimde Hammamizade İsmail Dede Efendi'nin İstanbul'daki müzesini ve yaşadığı evi görmektesiniz.

© www.neyzenim.com Neyzen Zeki Sözen