Ney Dersleri - 11 -

Şed (Göçürülmüş) Makamlar ve Açıklamaları

 Şed (Göçürülmüş) Makamlar :

 Şed, göçürmek ya da taşımak anlamına gelir.

 Şed Makam ise, herhangi bir dörtlü veya beşliyi, veya bir makam dizisini kendi yerinden,

yani durağından alıp başka bir perde üzerine taşımaktır.

  Şed Makamlar, başka bir perdeyi durak kabul ederek, aralıklarını bozmadan ve

gerekli işaret değişikliklerini yaparak göçürülmüş makamların genel adıdır.

 

  Daha önce belirttiğimiz Şed makamları bir kez daha gözden geçirelim ;

 Çargah Makamı Şedleri :

 İki adettir :

 1-) Rast perdesinde : Mahur makamı.

 2-) Acem Aşiran perdesinde : Acem Aşiran makamı.

 

 Buselik Makamı şedleri :

 Üç adettir :

  1-) Rast perdesinde : Nihavend makamı.

 2-) Hüseyni Aşiran perdsinde : Rühnuvaz makamı.

  3-) Yegah perdesinde : Sultani Yegâh makamı.

 

 Kürdi Makamı Şedleri :

 Üç adettir :

  1-) Rast perdesinde: Kürdi'li Hicazkar makamı.

 2-) Hüseynı Aşiran perdesinde: Aşkefza makamı.

 3-) Yegah perdesinde: Ferahnuma makamı.

 

 Zirgüle'li Hicaz Makamı Şedleri :

 Dört adettir :

 1-) Rast perdesinde : Zirgüle'li Suzinâk ve Hicazkar makamları.

  2-) Irak perdesinde : Evcara makamı.

 3-) Hüseyni Aşiran perdesinde : Suz-i Dil makamı.

  4-) Yegah perdesinde : Şedd-i Araban makamı.

 

 Neveser Makamı Şeddi :

 Bir adettir :

 Acem Aşiran perdesinde : Reng-i dil makamı.

 

 Segâh Makamı Şeddi :

 Bir adettir :

  1-) Nim Hicaz perdesinde : Heft-gah makamı

 

 Şimdi bu makamlardan önemsediklerimizi ya da Ney enstrumanımız için daha uygun olanları inceleyelim :

Acemaşiran Makamı

 Durak : Acem Aşiran (1.Aralık Fa) perdesidir.

 Seyri : İncidir.

 Dizisi : Çargah dizisinin Acem Aşiran perdesindeki inici şeklidir.

 Güçlüsü : Birinci mertebe güçlü Acem perdesidir.

Üzerinde Çargah çeşnili yarım karar yapılır.

İkinci mertebe güçlü, ana dizinin ek yerindeki Çargah perdesidir.

Bu perde üzerinde Çargah çeşnisiyle asma karar yapılır. Hatta bu arada yeden olarak Buselik perdesi de kullanılabilir.

 Asma Karar Perdeleri : Acem Aşiran makamı dizisnin batı müziğindeki tonu Fa Majördür.

Fa Majör bağlı minörü olan Re Minöre geçkiler yapar.

Bu yakınlık dolayısıyle Fa Majör dizisine eş oranlı Acem Aşiran makamı,

seyri sırasında Re Minörle aynı diziye sahip olan Neva perdesinde Buselik dizisine geçkiler yapar.

 Genişlemesi : Çargah beşlisinin tiz durak üzerine göçürülmesi ile genişlemesi yapılır.

 Donanım : Si için 5 komalık bemolü donanıma yazılır.

 Yeden : 1.Çizgideki Hüseyniaşiran perdesidir.

 Seyir : Tiz durak Acem perdesi civarından seyre başlanır.

Bu tiz kısımda gezinildikten sonra, tiz durak Acem perdesinde Çargah çeşnisi ile yarım karar yapılır.

Bundan sonra ikinci mertebe güçlü Çargah perdesinde yine Çargah çeşnili asma yapılır.

Bu arada gerekli yerlerde gereken asma kararlar da gösterilir.

Nihayet, bütün dizide karışık gezinilip istenirse Kaba Çargah perdesine Çargah çeşnisi ile düşüldükten sonra

Acem Aşiran perdesinde Çargah çeşnisiyle tam karar yapılır.

 Şimdi daha önce görmediğimiz acemaşiran perdesine göz atalım:

1. ARALIK FA NOTASI : Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi ACEM AŞİRAN perdesidir.

Notanın ismini bu şekilde ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL : Tüm Parmaklarımız açık.

SOL EL : Tüm parmaklarımız açık :

Neyimizi tutmak için sağ el orta parmağımızı ve sol el orta parmağımızı tutuyoruz.

Kafamızı normal Ney üfleme pozisyonunda tutarak üflüyoruz, sola ya da sağa çevirmiyoruz :

 Alttaki Resmi inceleyiniz :

 

 Videomuz:

 

 

1. ÇİZGİ Mİ NOTASI : Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi HÜSEYNİ AŞİRAN perdesidir.

Notanın ismini bu şekilde ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL : Tüm Parmaklarımız açık.

SOL EL : Tüm parmaklarımız açık :

Neyimizi tutmak için sağ el orta parmağımızı ve sol el orta parmağımızı tutuyoruz.

 Alttaki Resimde normal üfleme pozisyonumuzu görmektesiniz :

 

 Hüseyniaşiran perdesini çıkartmak için ise kafamızı sola doğru yönlendirip üflemeliyiz :

 

 Videomuz:

 

 Makamın Dizisi :

 

  Acemaşiran makamından 1 örnek eser geçelim:

Neyzen Salih Dedenin Acemaşiran makamındaki bu peşrevi,

Neyzen Hocalarımız tarafından çok önemsenmektedir.

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 70

 

 Videomuz:

 

Acemaşiran Makamında kullanılan zor perdeler :

 Mi bemol Perdesi:

  Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi Nim hisar perdesidir.

  Notanın ismini bu şekilde yani Nimhisar adı ile ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL : Baş Parmağımız, İşaret Parmağımız, Orta Parmağımız ve Yüzük Parmağımız.

SOL EL : İşaret Parmağımız, Orta Parmağımız ve Yüzük Parmağımızın yarısından fazlası.

 Alttaki Resmi inceleyiniz :

 

  Nim hisar perdesi olarak belirttiğimiz Mi bemol genelde Neyimizde dik kalır.

 O yüzden sol el yüzük parmağımızın yarısından fazlasını kapatarak ve

kafamızı da hafif sola çevirerek bu sesi elde ederiz.

 Videomuz:

 

  Örnek nota:

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 

 Videomuz:

 

 

Nihavent Makamı

 Durağı : Rast perdesidir.

 Seyri : İnci - Çıkıcıdır.

 Dizisi : Buselik makamının Rast perdesine şeddidir.

Rast perdesi üzerindeki buselik beşlisine,

Neva perdesi üzerine kürdi ya da buselik dizisinin eklenmesi ile makamın dizisi oluşur.

 Güçlüsü : Birinci mertebe güçlü Neva perdesidir.

 Asma Karar Perdeleri : Nim Hisar (Küçük Mücennep bemollü Mi ), Kürdi ve Dügah perdeleridir.

 Genişlemesi : Makam tiz ve pes perdelerden genişleyebilmektedir.

 Donanımı : Si için 5 komalık bemolü ve Mi için 5 komalık bemolü donanıma yazılır.

 Yeden : Irak Perdesidir.
 Seyir : Neva perdesi civarında seyre başlar.Rast perdesinde buselikli kalış yapar.

 Makamın Dizisi :

 

Nihavent Makamında kullanılan zor perdeler :

 Mi bemol Perdesi:

  Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi Nim hisar perdesidir.

  Notanın ismini bu şekilde yani Nimhisar adı ile ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL : Baş Parmağımız, İşaret Parmağımız, Orta Parmağımız ve Yüzük Parmağımız.

SOL EL : İşaret Parmağımız, Orta Parmağımız ve Yüzük Parmağımızın yarısından fazlası.

 Alttaki Resmi inceleyiniz :

 

  Nim hisar perdesi olarak belirttiğimiz Mi bemol genelde Neyimizde dik kalır.

 O yüzden sol el yüzük parmağımızın yarısından fazlasını kapatarak bu sesi elde ederiz.

 Videomuz:

 

DÖRT KOMALIK 1. ARALIK FA DİYEZ NOTASI :

Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi IRAK perdesidir.

Notanın ismini bu şekilde ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL :Tüm parmaklarımız açık.

SOL EL : Tüm parmaklarımız açık.

 Bu perdeyi çıkartmak Neyde çıkan en zor perdelerden bir tanesidir.

 Alttaki Resimde normal üfleme pozisyonumuzu görmektesiniz :

 

 Irak perdesini çıkartmak için kafamızı sola doğru yatırarak sesi daha da tizleştirmeliyiz :

 

  Dudak pozisyonumuz normal üflemede aşağıdaki gibi iken :

 

  Irak perdesini çıkartmak için, dudağımızı sağa doğru gererek çıkarttığımız sesi daha da tizleştirmeliyiz:

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 75

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 

 Videomuz:

 

 

Sultanî Yegâh Makamı

 Durağı : Yegâh Perdesidir.

 Seyri : İncidir.

 Dizisi : Buselik makamı dizisinin yegah perdesindeki inici şeklidir.

 Güçlüsü : Birinci mertebe güçlü Neva perdesidir.

  Asma Karar Perdeleri : Neva,Dügah,Kürdi ve Acemaşiran perdeleridir.

 Genişlemesi : Yegah perdesi üzerindeki buselik beşlisi ya da

dizinin bütünü simetrik olarak tiz durak üzerine göçürülür.

 Donanımı : Si için 5 komalık bemolü ve Do için 5 komalık bemolü donanıma yazılır.

 Yeden : Porte altındaki Do diyez yani Kaba Nim Hicaz Perdesidir.

 Seyir : Tiz durak Neva perdesinden seyre başlar ve Yegah perdesinde karar verir.

Sultani Makamında kullanacağımız yeni notalar :

1. ÇİZGİ Mİ NOTASI : Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi HÜSEYNİ AŞİRAN perdesidir.

Notanın ismini bu şekilde ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL : Tüm Parmaklarımız açık.

SOL EL : Tüm parmaklarımız açık :

Neyimizi tutmak için sağ el orta parmağımızı ve sol el orta parmağımızı tutuyoruz.

 Alttaki Resimde normal üfleme pozisyonumuzu görmektesiniz :

 

 Hüseyniaşiran perdesini çıkartmak için ise kafamızı sola doğru yönlendirip üflemeliyiz :

 

 Videomuz:

 

PORTE ALTI RE NOTASI : Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi YEGÂH perdesidir.

Notanın ismini bu şekilde ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL : Aşiran Perdesi ve Orta Parmağımız.

SOL EL : Orta Parmağımız.

 Alttaki Resmi inceleyiniz :

 

 Videomuz:

 

PORTE ALTI DO DİYEZ NOTASI: Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi KABA NİM HİCAZ perdesidir.

Notanın ismini bu şekilde ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL : Aşiran Perdesi ,Baş Parmağımız.

SOL EL : Orta Parmağımız.

 Alttaki Resmi inceleyiniz :

 

  Videomuz:

 

 Makamın Dizisi :

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 1 dörtlük nota için 60

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 

 Videomuz:

 

 

Mahur Makamı

 Durağı : Rast ( 2.Çizgi Sol ) Perdesidir.

 Seyri : İnicidir.

 Dizisi : Rast beşlisindeki Çargah beşlisine, Neva perdesinde

Çargah dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.

 Güçlüsü : Porte üstü sôl, Gerdaniye Perdesidir.

 Asma Karar Perdeleri : Gerdaniye, Neva ve Çargah perdeleridir.

 Genişlemesi : Tiz perdeden gerdaniye perdesi üzerine Çargah beşlisi ile genişler.

 Donanım : Fa perdesi için beş komalık küçük mücennep diyez donanıma yazılır.

 Yeden : Geveşt Perdesidir.

 Makamın Dizisi :

 

Mahur Makamında kullanılan zor perdeler :

  Öncelikle Mahur mkamında gördüğümüz fa diyez 5 koma olduğu için daha dik basılır:

 

  Kapatacağımız Perdeler :

  SAĞ EL : Baş Parmağımızi, İşaret

  Parmağımız, Orta Parmağımız ve Yüzük Parmağımızın yarısı.

  SOL EL : Orta Parmağımız parmağımız.

  Alttaki Resmi inceleyiniz :

 

 Videomuz:

 

BEŞ KOMALIK 1. ARALIK FA DİYEZ NOTASI :

Klasik Türk Müziğinde bu perdenin ismi GEVEŞT perdesidir.

Notanın ismini bu şekilde ezberleyiniz.

 

Kapatacağımız Perdeler :

SAĞ EL : Tüm parmaklarımız açık.

SOL EL : Tüm parmaklarımız açık.

 Bu perdeyi çıkartmak Neyde çıkan en zor perdelerden bir tanesidir.

 Alttaki Resimde normal üfleme pozisyonumuzu görmektesiniz :

 

 Geveşt perdesini çıkartmak için kafamızı sola doğru yatırarak üfleyip çıkan sesi daha tizleştirmeliyiz :

 

  Dudak pozisyonumuz normal üflemede aşağıdaki gibi iken :

 

  Geveşt perdesini çıkartmak için, dudağımızı sağa doğru gererek çıkarttığımız sesi daha da tizleştirmeliyiz :

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 80

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 70

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 80

 

 Videomuz:

 

 

Kürdî'li Hicazkâr Makamı

 Durağı : Rast (2.Çizgi Sol) Perdesidir.

 Seyri : İnicidir.

 Dizisi : Kürdi makamı dizisinin Rast perdesine göçürülmüş şeklidir.

 Güçlüsü : Gerdaniye ve Çargah Perdesidir.

  Asma Karar Perdeleri : Gerdaniye, Çargah ve Neva perdeleridir.

 Genişlemesi : Durak üzerindeki çeşni tiz durak üzerine göçürülmek üzere genişler

yani gerdaniye perdesi üzerinde kürdi yaparak tiz taraftan genişler.

 Donanımı : Si, Mi, La perdeleri için küçük mücennep bemol donanıma yazılır.

 Yeden : Acemaşiran Perdesidir.

 Seyir : Tiz durak gerdaniye perdesinden seyre başlar ve Rast perdesinde kürdili kalış yapar.

 Makamın Dizisi :

 

 Ney için en zor makamdır diyebiliriz.

  Özellikle Mi bemol,La bemol perdeleri sıkıntılıdır.

  Genelde dik kalma eğilimindedir.

  Kürdî'li Hicazkâr Makamının zor olduğunu söylemiştik; La bemol ve mi bemol gibi riskli perdelerden kurtulmanın bir alternatifi vardır.

  Bu da icra edeceğimiz parçayı 1 ton aşağı bir Ney ile üfleyerek, kürdi makamı gibi çalmak.

Konuyu açalım;

 

  Bu eseri Kız Neyimizi ile üfleyeceğimizi düşünelim.

  Biz az önce belirttiğim gibi biz bemollerden kurtulmak için 1 ton aşağı bir Ney ile yani Mansur Ney ile üfleyerek icra etmeliyiz.

 Tabi bu durumda notamız aşağıdaki gibi olacaktır :

 

 Metronom: 100

 Videomuz:

 

 La bemol ve mi bemolden kurtulup muhayyerkürdi ya da kürdi makamı gibi sadece si bemollü çalabiliriz.

Bunun için her gördüğümüz notayı bir ses yukarıdan okumamız gerekir.

  Gördüğümüz notayı bir ses yukarıdan okumak için de de ayrıca çalışmak gerekir.

  Profesyonel ses stüdyolarındaki kayıtlarda Kürdî'li Hicazkâr Makamı bu şekilde icra edilir.

 Sadece bu 1 ses yukarıdan nota okumanız için ben Sol anahtarlı değil de Do anahtarlı batı eserlerini deşifre etmenizi öneririm.

  Batı formatındaki parçalar daha teknik olduğu için çabuk ilerleriz.

 Örneğin,Viola, fagot, trombon gibi enstrumanlar do anahtarından çalar.

  Çok genel bir ifade ile gördüğü notanın bir ses yukarısını çalar. Nota do ise re çalar,Nota sol ise la çalar gibi…

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 100

 

  Belirttiğim gibi biz bemollerden kurtulmak için 1 ton aşağı bir Ney ile yani Mansur Ney ile üfleyerek icra etmeliyiz.

 Tabi bu durumda notamız aşağıdaki gibi olacaktır :

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 80

 

  Belirttiğim gibi biz bemollerden kurtulmak için 1 ton aşağı bir Ney ile yani Mansur Ney ile üfleyerek icra etmeliyiz.

 Tabi bu durumda notamız aşağıdaki gibi olacaktır :

 

 Videomuz:

 

  Notayı tıklayarak büyütebilirsiniz.

 Metronom: 60

 

  Belirttiğim gibi biz bemollerden kurtulmak için 1 ton aşağı bir Ney ile yani Mansur

Ney ile üfleyerek icra etmeliyiz.

 Tabi bu durumda notamız aşağıdaki gibi olacaktır :

 

 Videomuz:

 

 Acemaşiran makamı ile başladığımız göçürülmüş makamlardan bu kadarını öğrenmemiz şimdilik yeterlidir.

Diğer dersimizde Bileşik Makamları inceleyeceğiz.

 Önemli Not : Videolardaki eserleri ezberleyinceye kadar çalışınız.

Notaya bakmadan çalacak seviyeye geliniz.

Tekrar tekrar çalışınız, eserleri ezbere üflemeye başlayınız.